Paris Belediyesi “Katılımcı Bütçe Uygulaması” notu STGM tarafından yürütülmekte olan proje kapsamında sivil toplum örgütlerinin ve kamu kurumlarının katılımıyla 19-23 Ocak 2020 tarihlerinde Fransa’ya gerçekleştirilen çalışma ziyareti sırasındaki gözlemlere, Paris Belediyesi tarafından sunulan belgelere, konuyla ilgili hazırlanan raporlara dayanmaktadır. Konuyla ilgili olarak ekte ayrıca “Paris Katılımcı Bütçe Şartının” Türkçe çevirisi ilginize sunulmuştur.
Paris Belediyesi “Katılımcı Bütçe Uygulaması” kısıtlı bir uygulama olmakla beraber, yurttaşların ve sivil toplum örgütlerinin karar verme süreçlerine katılımı açısından konuyla ilgili endekslerde iyi uygulamalar arasında gösterilmektedir. Ne yazık ki, Türkiye Cumhuriyetin benzer bir uygulamanın henüz bulunmamaktadır. Ancak, çok daha iyi uygulamaların Türkiye’deki belediyeler tarafından yürütülmesi pekâlâ mümkündür.
Katılımcı Bütçe Kavramı
1989 yılında Brezilya’nın Porto Alegre kentinde ilk defa uygulanan katılımcı bütçeleme, yerel yönetimlerin harcama önceliklerinin halkın katılımı ve tercihleri doğrultusunda belirlendiği ve bütçelendirildiği bir süreci tarif eder. Dünyanın birçok yerinde farklı şehirlerde uygulanan bu yerel demokrasi modelinde, yerel yönetimlerin yatırım bütçesinin yaklaşık yüzde 5 ila yüzde 15’i katılımcı bütçeleme ile belirlenir.
Paris’te kamu politikalarını yalnızca bir kişi veya grubun planlaması yerine kent merkezinde yaşayan nüfusun bütçe oluşturma süreçlerine katılmasını hedefleyen katılımcı bütçe uygulaması 2014’te başlamıştır. 2020 yılına kadar katılımcı bütçe için ayrılan toplam kaynak 500 milyon avrodur. Dolayısıyla, her yıl toplam yatırım bütçesinin yüzde 5’ine denk gelen bir miktar (yaklaşık 100 milyon avro), kent merkezinde yaşayan yurttaşların proje fikirlerine ayrılmaktadır.
Paris’te katılımcı bütçe uygulaması, dört düzeyde yürütülmektedir:
- Paris’in genelinde yürütülen katılımcı bütçe: Bütün şehri ilgilendiren projeler için her yıl 30 milyon avro ayrılmaktadır.
- 20 ilçenin (arrondissement) her birinde yürütülen katılımcı bütçe: Paris şehir merkezini oluşturan 20 ilçenin her birinin kendi belediye başkanı ve meclis üyeleri var. Buralardaki katılımcı bütçe uygulamaları, 2016’da kabul edilen Katılımcı Bütçe Şartına
tabi olmakla birlikte, birbirinden bağımsız yürütülmektedir. Her yıl yirmi ilçenin tamamı için yaklaşık 60 milyon avro tahsis edilmektedir. - Düşük gelirli mahallelerde yürütülen katılımcı bütçe: İşçi sınıfının yaşadığı mahallelerden (quartiers populaires) gelen proje önerilerine, dolayısıyla en fazla ihtiyacı olan bölgelere daha fazla kaynak ayırmaya özen gösteriliyor. Yarısı ilçelerden, yarısı da Paris şehir bütçesinden olmak üzere yaklaşık 30 milyon avro tahsis edilmektedir.
- Devlet okulları, kolej ve liselerde katılımcı bütçe: Gençleri ve okulları ilgilendiren projeler için yaklaşık 10 milyon avroluk bütçe.
Katılımcı bütçe uygulamasının yasal dayanağının olduğunu hatırlatmak gerekir. Yukarıda bahsedilen katılımcı bütçe örnekleri birbirlerinden bağımsız olsa da hepsi aynı kurallara tabidir. 2016 yılında kabul edilen Katılımcı Bütçeleme Şartında kimlerin proje sunabileceği, katılımın nasıl olacağı, hangi projelerin uygun olacağı, seçim süreci, oylama usulü, projelerin uygulanması ve takibine ilişkin temel bilgiler yer almaktadır.
